Balkan je u svetu prepoznat kao jedno od najvatrenijih regiona u svakom smislu, a naročito kada je u pitanju fudbal. Region bivše Jugoslavije obiluje brojnim rivalstvima koja oduševljavaju svet, a jedan od takvih je i derbi glavnog grada Bosne i Hercegovine 

Sarajevski derbi, odnosno utakmica između Sarajeva i Željezničara jedan je od najvatrenijih i najautentičnijih fudbalskih okršaja na Balkanu. Više od sedam decenija, ovaj duel deli grad na bordo i plavu boju, stvarajući tako rivalstvo koje nadilazi fudbalski teren. Kada se grad podeli na ove boje nije samo borba za bodove i titule to je borba za ponos, čast i dominaciju u glavnom gradu Bosne i Hercegovine.

Željezničar je osnovan 1921. godine kao radnički klub, dok je Sarajevo nastalo 1946. kao tim koji je nasledio tradiciju nekadašnjih sarajevskih klubova SAŠK-a, Slavije i Đerzeleza. Od samog početka, klubovi su imali različite identitete, Željezničar je bio klub radničke klase, dok je Sarajevo u početku imalo podršku više klase.

Iz tog doba, ostala je podela da za “Želju” navija sarajevska raja, odnosno urbana omladina bez nacionalnog predznaka, dok je Sarajevo, odnosno tadašnji “Torpedo” okupljao dominantno muslimansko stanovništvo. Upravo tada je nastala i kovanica “Boja fesa, boja dresa” koja je upućivala kom delu sarajevske publike je bila bliža ekipa u bordo dresovima. 

Tokom jugoslovenskih vremena, oba tima su imala svoje uspone i padove, ali su uvek bili ponos bosanskohercegovačkog fudbala. No prvu titulu u tadašnju SR Bosnu i Hercegovinu donelo je Sarajevo i to 1966. godine. “Željo” je odgovorio 1972. godine, dok je Sarajevo slavilo ponovo 1985. godine. Sarajevski prvoligaši ipak, nikada nisu uspeli da osvoje kup bivše države. Željo je bio u prilici samo jednom 1981, ali je pehar otišao u Mostar. Sarajevo je u finalu Kupa Maršala Tita bilo 1967 i 1983. godine, ali su pehari tih godina odlazili u Zagreb i Split. 

Iako su za vreme SFR Jugoslavije obe ekipe važile za najbolje nakon velike četvorke, nakon raspada velike države nisu uspele da nastave dominaciju, kako su to učinili Crvena Zvezda, Partizan, Dinamo Zagreb i splitski Hajduk. Oba tima su po pet puta bili šampioni, dok je danas zvanično najtrofejnija ekipa u BiH mostarski Zrinjski. 

Međutim, ono što ovaj derbi čini posebnim nije samo fudbal, već i atmosfera na tribinama. Horde zla (navijači Sarajeva) i Manijaci (navijači Željezničara) stvaraju spektakl koji podseća na najveće svetske derbije. Grbavica i Koševo nisu samo stadioni, već hramovi fudbala za ljubitelje bordo i plave boje. 

Ulice Sarajeva u danima pred derbi odišu posebnim nabojem. Grad se deli na dva tabora, a kafane i mahale postaju bojna polja. Pobeda u derbiju često je važnija od osvajanja titule, naročito u danima kada neki drugi klubovi nose epitet najjačih. 

Još jedna specifičnost sarajevskog derbija je bio trogodišnji prekid igranja. No razlog tome, nije bio ispadanje jednog kluba u niži rang, već je utakmice odložio rat. Derbi je preživeo najteže trenutke u istoriji tokom rata (1992–1995). Tih godina fudbal je stao, ali ljubav prema klubovima nije nestala. Brojni igrači i navijači učestvovali su u ratu, a stadion Grbavica, je čak bio oštećen jer se nalazio u zoni ratnih dejstava. Nakon rata, rivalstvo se nastavilo jednakim žarom, uz još veću dozu poštovanja među pravim ljubiteljima fudbala, ali i dozom mržnje među organizovanim navijačima. 

Danas, Sarajevo i Željezničar nisu dominantna snaga bosanskohercegovačkog fudbala, i suočavaju se s finansijskim i infrastrukturnim izazovima. 

Svaki novi derbi donosi nove junake, nove kontroverze i nove legende. Tako, brojne poznate ličnosti iz svih sfera javnog života gaje simpatije prema ovim klubovima. Za “Želju” navijaju ili su navijali gotovo svi članovi benda “Zabranjeno pušenje”, kao i većina članova serije Top lista nadrealista. Željezničar je čest motiv u pesmama sarajevskog benda, a i bend “Bombaj štampa” ima pesmu posvećenu ovom klubu. Mladen Vojičić Tifa, frontmen “Bijelog dugmeta” i “Divljih jagoda” izvodi pesmu “Grbavica” koja je nezvanična himna kluba. Takođe, Zdravko Čolić je jedan od poznatijih ljubitelja plavog tima sa Grbavice. 

Bordo boja, na srcu je pevača Hari Mata Harija, Kemala Montena, Halida Bešlića… 

Pikanterija iz istorijata ovog derbia je je i da su se nekada davno, navijači ova dva kluba u šali pogrdno nazivali “pitari” (navijači Sarajeva) i “košpicari” (navijači Želje). Danas je ipak sve drugačije. 

Sarajevski derbi više je od utakmice. To je kulturni fenomen, priča o ljubavi, rivalstvu i strasti koja traje bez obzira na okolnosti. Za Sarajevo, on nije samo 90 minuta fudbala, već način života.