Feniks sa Anda: Bolivija sanja Mundijal

Bolivija je zemlja poznata po životu na ogromnim nadmorskim visinama. Bolivija je zemlja poznata po velikoj domorodačkoj kulturi (smatra se da preko 60% stanovništva čine autohtoni južnoamerički narodi), karnevalima i Novoj godini (Vilkakuti) koju 21. juna slavi pleme Ajmara. Poznata je po najvećoj solani na svijetu, po nalazištima srebra i litijuma, ali i po političkim nemirima, društvenim pokretima i lošoj ekonomskoj situaciji. Možda i najviše po tome što je tu kraj svog revolucionarnog i životnog puta dočekao Ernesto Če Gevara.

Po mnogo čemu poznata je Bolivija, ali, za razliku od većine svojih komšija sa južnoameričkog kontinenta, najmanje po fudbalerima. Čak i površni pratioci fudbalske igre znaju za bar po jedno ime iz Paragvaja ili Ekvadora, Kolumbije ili Čilea, o Urugvaju, Brazilu i Argentini da i ne govorimo. Bolivija je ipak druga priča i realno druga liga južnoameričkog fudbala. Ali fudbal se i u Boliviji voli sa istom ili sličnom strašću kao i u ostatku kontinenta.

Nakon više od tri decenije, bolivijski navijači napokon imaju razloga za radost. Fudbalska reprezentacija, popularni „zeleni“ (La Verde), plasirali su se u baraž za plasman na Svjetsko prvenstvo. Posljednji put učestvovali su 1994. u Sjedinjenim Američkim Državama, i evo preko 30 godina kasnije imaju šansu da se ponovo nađu na istom mjestu, jer će domaćin SP 2026. biti upravo SAD, doduše ovaj put zajedno sa Meksikom i Kanadom.

Bolivija je rijetko imala ekipe velikog talenta, ali na njihovom terenu se malo njih naigralo. Ne toliko zbog atmosfere koju prave domaći navijači koliko zbog nedostatka vazduha u plućima. Naime, sve do prije godinu dana, Bolivija je svoje utakmice kao domaćin igrala u glavnom gradu La Pazu, na nadmorskoj visini od 3,650 metara. Ali onda su odlučili da se presele na stadion Municipal u susjedni El Alto („visoki“) koji stoji na čak 4,150 metara nadmorske visine.

Andreas Kampomar je u svojoj knjizi „Golazo: Istorija latinoameričkog fudbala“ Boliviju nazvao „tvrđavom razrijeđenog vazduha sa Anda“. Mnogi pamte kako je Argentina 2009. u La Pazu izgubila sa čak 6:1, ali bilo je još brojnih zapaženih rezultata kroz istoriju. Rivali bi najradije izbjegli da idu u goste „zelenima“ jer u La Pazu vam trebaju dani, pa čak i sedmice da se adaptirate na razrijeđeni zrak koji tjera pluća da rade jače da bi sprovela kiseonik u krvotok. A kako onda igrati fudbal u El Altu, koji je još 500 metara viši ...

Legendarni argentinski golgeter Mario Kempes je jednom prilikom pričao kako je selektor Argentine Omar Sivori spremio dvije ekipe za dvomeč sa Bolivijom 1973. godine. Jedna bi igrala sa Bolivijom u Argentini, a druga se spremala 15 dana u La Pazu za revanš. Marko Ečeveri, koji u svojoj zemlji ima status legendarnog fudbalera, ne krije da se i lopta ponaša drugačije na tim visinama: „Brzina, vrijeme, putanja lopte ... sve je drugačije. Lopta ide brže, ide kao po pravoj liniji recimo, nema vijuganja, i onda samo propadne.“

Do vazduha su teško došli i Brazilci neko veče, pa je golom Migelita sa bijele tačke Bolivija došla do velike pobjede i plasmana u interkontinentalni baraž za odlazak na Svjetsko prvenstvo. Time su „zeleni“ krunisali sjajne nastupe u kvalifikacijama ali i iskoristili proširenje Mondijala kojim je Južna Amerika dobila još jedno direktno mjesto te mjesto koje vodi u baraž. Ispod crte ostali su tek Venecuela s kojom se Bolivija borila za sedmo mjesto do posljednjeg kola, te Peru i Čile, koji su u procesu smjene generacija.

Odlazak na Mundijal 2026. bio bi četvrti za Bolivijce u istoriji. Bili su učesnici prvog Svjetskog prvenstva 1930. u Urugvaju i ubjedljivo poraženi u oba meča grupne faze – od Jugoslavije 4:0 i od Brazila takođe 4:0. Sljedeći nastup, u Brazilu 1950. godine, završio je još gore; eliminisao ih je Urugvaj u prvom kolu sa čak 8:0. Naredne 44 godine „zeleni“ nisu zaigrali na najvećoj svjetskoj smotri fudbala.

U međuvremenu je za domaćina Kopa Amerike 1963. godine izabran La Paz i Bolivijci su maksimalno iskoristili prednost domaćeg terena. Urugvajci su odbili da igraju na toj nadmorskoj visini i nisu ni učestvovali, a jedini koji su mogli da pariraju domaćinu bili su Ekvadorci, jedini ustvari naviknuti na takve atmosferske uslove, i izborili remi 4:4. Bolivija je potom savladala sve rivale, među kojima i u posljednja dva meča Argentinu (3:2) i Brazil (5:4), te postala šampion Južne Amerike prvi i jedini put dosad.

Devedesete su ipak donijele najbolju generaciju bolivijskog fudbala predvođenu Ervinom Sančezom (igrao za Benfiku i Boavistu), Haimeom Morenom (Midlzbro), Luisom Kristaldom i gorepomenutim Marko Ečeverijem. Neočekivano su kvalifikacije za SP 1994. završili kao drugoplasirani iza Brazila. Na završnom turniru u SAD nisu prošli grupnu fazu u jakoj konkurenciji Njemačke (0:1) i Španije (1:3), a svoj zasad jedini bod na Svjetskim prvenstvima zaradili su u duelu sa Južnom Korejom – 0:0. Gol protiv Španije, koji je postigao Ervin Sančez, prvi je i zasad jedini gol Bolivije u istoriji Mundijala.

Iako eliminisani, Bolivijci su bili osokoljeni nastupom u SAD i na sljedećem turniru Kopa Amerika, 1995. u Urugvaju, stigli su do četvrtfinala gdje ih je zaustavio domaćin (1:2). Bio je to najbolji rezultat još od titule iz 1963, ali najbolje je tek slijedilo jer je Boliviju očekivalo ponovno domaćinstvo južnoameričkog prvenstva dvije godine kasnije. Kopa Amerika se 1997. održao u La Pazu, Santa Kruzu, Sukreu, Oruru i Kočakambi, a „zeleni“ su u grupnoj fazi imali maksimalnih devet bodova. U četvrtfinalu savladali su tada sjajnu Kolumbiju sa 2:1 a potom u polufinalu i Meksiko sa 3:1. 

Ipak u finalu nisu mogli protiv jedne od najboljih brazilskih generacija u istoriji. Golovima Denilsona, Ronalda i Ze Roberta, tada aktuelni svjetski prvaci su slavili protiv Bolivije sa 3:1. Kao vicešampioni Južne Amerike, Bolivijci su 1999. pozvani i na Kup Konfederacija na kojem su imali dva remija sa Egiptom i Saudijskom Arabijom, te su porazom od Meksika (0:1) eliminisani u grupnoj fazi. Bio je to i kraj najuspješnijeg perioda bolivijskog reprezentativnog fudbala. U narednih četvrt vijeka, Bolivija neće biti ni blizu ovih rezultata.

Štaviše, fudbal u Boliviji pao je na najniže grane. FIFPRO je redovno izvještavao o izuzetno lošim uslovima za fudbal u ovoj zemlji: velika kašnjenja sa platama, prijetnje i napadi na igrače, nedostatak zdravstvene sigurnosti i neuslovni tereni za igru i prisustvo publike. U junu 2023, poslana je žalba na adresu FIFA da hitno interveniše kod bolivijskog saveza (FBF) zbog disciplinskih i etičkih prekršaja. Iako su još 2021, bolivijski fudbaleri postigli novi ugovor sa FBF nakon protesta kojima su tražili osnovna prava i uslove, FBF do danas nije ispoštovao gotovo ništa iz tog ugovora.

 
 @unitel.bo Jugadores de Always Ready sufren robos y agresiones en pleno vestuario tras la derrota ante Independiente Petrolero que les significó su eliminación del torneo #AlwaysReady  #ElAlto  #Bolivia #Noticias ♬ sonido original - Unitel Bolivia - UNITEL BOLIVIA 
 
 

Neki prvoligaški klubovi duguju i po 14-15 plata igračima, a gotovo da nema kluba koji redovno isplaćuje plate. Štaviše, nerijetko su igrači izloženi i nasilju huligana i nedovoljno zaštićeni od stane FBF i policije. Tako su fudbaleri Olvejz Redija, nakon poraza od Independijente Petrolera u martu ove godine, napadnuti i opljačkani od stane navijačke grupe Barra Brava u svlačionici. Stanje u fudbalu vrlo često prati stanje u državi a Bolivija je posebno turbulentno mjesto u protekloj deceniji, nakon što je sa vlasti uklonjen dugogodišnji lider Evo Morales i uslijedio period političkih nestabilnosti koji još traje.

Iz svega ovoga, potpuno neočekivano, izdigla se reprezentacija Bolivije i njeni navijači ponovo mogu da sanjaju snove o igranju protiv najboljih selekcija svijeta. Zemlja ogromnog prirodnog bogatstva i velikog potencijala a zarobljena u siromaštvu i podjelama ujedinjena je samo kad 11 „zelenih“ izađe na teren. Većina tih igrača igra u domaćem prvenstvu za bolivijske velikane Bolivar, Strongest ili Olvejz Redi, a tek poneki u inostranstvu, pa je veza navijača sa svojim zemljacima na terenu još jača.

Među njima, Migelito ili punim imenom Migel Anhel Terseros, ime je koje treba zapamtiti. Debitovao je za brazilski Santos sa 18 godina a trenutno igra za Ameriku Mineiro na pozajmici. U njemu Bolivija ima lidera za budućnost i majstora koji jednim potezom može da riješi meč. Igra najviše na poziciji „desetke“, ali se odlično snalazi po potrebi i kao tzv. „lažna devetka“ ili krilo. Igrač vrhunskog driblinga i preciznog udarca koji ima tek 20 godina ali ne preza od preuzimanja odgovornosti i djeluje kao neko ko bi mogao da vodi svoju zemlju na velike turnire u narednoj deceniji.

U martu Boliviju očekuje baraž za odlazak na Svjetsko prvenstvo. Do tada se na padinama Anda mašta o duelima sa svjetskim fudbalskim silama i možda nekom iznenađenju, zašto da ne i prvoj pobjedi na Mundijalima. Ponosnim Bolivijcima bi plasman na SP značio mnogo više nego onima koji su na takve plasmane navikli. Prilika bi to bila da svijet čuje za Boliviju i da Bolivija, bar nakratko, bude ravnopravna sa svijetom.